Help, een staking! Dit moet de directie van KLM hebben gedacht toen het bagagepersoneel onlangs staakte. Er ontstond direct chaos op Schiphol door deze ‘wilde staking’: vluchten waren vertraagd of vielen uit. Naast een deuk in het imago was het ook een serieuze financiële strop voor KLM. Het is niet een op zichzelf staand feit: het personeelstekort, de werkdruk en de lage lonen blijven de gemoederen op Schiphol bezig houden.
Wat is er wettelijk geregeld over staken? Wat is een wilde staking en moet het loon worden doorbetaald tijdens een staking? Het zijn enkele voorbeelden van vragen waarop we je in dit blog antwoord geven.
Stakingsrecht
Werknemers mogen staken en dus (tijdelijk) hun werk neerleggen volgens het stakingsrecht. Het collectief actierecht is vastgelegd in artikel 6:4 van het Europees Sociaal Handvest. Het kan werknemers dus niet verboden worden om te staken.
Georganiseerde en wilde staking
Bij een staking zijn vaak werknemersverenigingen betrokken zoals het FNV en CNV. Deze partijen organiseren de staking en kondigen deze aan, er is dan sprake van een georganiseerde staking. Bij KLM was sprake van een zogenaamde ‘wilde staking’. Dit betekent dat de staking een initiatief is van de werknemers zelf en dat de werknemersverenigingen hier niet bij betrokken zijn.
Onrechtmatige staking
In beginsel is een niet aangekondigde, wilde, staking een onrechtmatige staking. Een werkgever moet namelijk op de hoogte zijn van de staking om deze te voorkomen of de gevolgen te verzachten. Dit was bij KLM duidelijk niet het geval. De werkgever moet ook bekend zijn met de eis van de werknemers via een werknemersvereniging. Deze partijen zullen met elkaar in overleg treden en onderhandelen over wat voor de werknemers acceptabel is. Treedt de werknemersvereniging te vroeg terug uit de onderhandeling? Dan is er ook sprake van een onrechtmatige staking. De route die gevolgd moet worden is dus: praten, procederen en dan pas staken.
De rechter kan een staking verbieden als deze onrechtmatig is. Hiervoor moet goed onderbouwd worden dat de inbreuk op de rechten van de werkgever en de schade voor haar klanten zodanig is dat een stakingsverbod noodzakelijk is.
Loondoorbetaling
Sinds 2020 geldt de regel: ‘geen werk, wel loon tenzij het niet werken voor rekening en risico van de werknemer komt. De werkgever is verplicht het loon door te betalen als de werknemer bereid is om te komen werken. Door te gaan staken geeft een werknemer aan dat hij niet (meer) wil komen werken, daarom hoeft een werkgever tijdens een staking het loon niet door te betalen. Er kan door de werknemer eventueel aanspraak gemaakt worden op gelden uit de stakingskas van de werknemersvereniging. Na de staking betaalt de werkgever het loon door als de werknemer weer werkt.
Werkwilligen
Werknemers die gedurende een staking wel willen werken hebben recht op loondoorbetaling. Maar als zij hun werk niet kunnen doen omdat hun collega’s staken of als er sprake is van een wilde staking hoeft dit doorgaans niet. Ook mag je werkwilligen vragen om de werkzaamheden van de stakers over te nemen, maar dit mag geweigerd worden. Als werkgever mag je dan niet het uitzendbureau inschakelen om capaciteit op te vangen omdat uitzendbureaus niet mogen leveren bij een staking. Het bedrijf ligt dan dus grotendeels plat.
Ontslag en disciplinaire maatregelen
Een rechtmatige staking mag niet leiden tot disciplinaire maatregelen of ontslag, tenzij er sprake is van ernstige misdragingen of een andere dringende reden voor ontslag op staande voet. Weet je werknemer dat er sprake is van een onrechtmatige staking (bijvoorbeeld door een uitspraak van de rechter)? Dan mag je als werkgever je werknemer op last van een dwangsom dwingen om zijn werkzaamheden te hervatten.
Zinvol?
Of een staking zinvol is hangt natuurlijk af van de specifieke situatie. In ieder geval moet een staking echt het laatste redmiddel zijn. Hanteer daarom ook praten-procederen en dan pas staken als leidraad.
Contact
Wil je meer weten over dit onderwerp of word je geconfronteerd met een (dreigende) staking? Neem gerust contact met ons op! Wij helpen je graag.